ऑस्कर शिंडलर: नाझी जर्मनीतील देव माणूस

                                                                    

                             ऑस्कर शिंडलर (१९०८ - १९७४)

                                  (Image Courtesy: https://en.wikipedia.org/wiki/Oskar_Schindler)                                                             

शीर्षक वाचून जरा विचित्र वाटणे हे स्वाभाविकच आहे, कारण दोन विरोधाभास असणाऱ्या गोष्टींना तुमच्यासमोर मांडतोय. 

दुसरे महायुद्ध लोटून साधारणपणे पाऊणशे वर्षे (७५) झाली. या युद्धाची भीषणता एवढी होती की त्यात सैनिकांबरोबरच अनेक निष्पाप माणसांचे बळी गेले. युरोपमध्ये तर वर्णश्रेष्ठत्वाच्या मुद्द्यावरून ज्यू धर्मीय लोकांची झालेली कत्तल ही तर निर्दयतेचा व क्रूरतेचा कळस गाठणारी गोष्ट होती. पण या नाझींच्या पाशवी अत्याचारात ऑस्कर शिंडलर नावाचा देवमाणूस ज्यू लोकांच्या मदतीला देवदूतासारखा धावून आला आणि त्याने हजारो ज्यू लोकांचे प्राण वाचवले. हे महायुद्ध संपल्यानंतर, या वाचलेल्या ज्यू लोकांनी आपले इस्रायल नावाचे स्वतःचे नवीन राष्ट्र उभारले. त्या वाचलेल्या लोकांच्या पिढ्या अजूनही इस्रायल मध्ये आहेत त्यांना Schindler Jews (जर्मन भाषांतर- Schindler Juden शिंडलर जुडेन) असे म्हटले जाते. 

तर आपण पाहूया हा ऑस्कर शिंडलर नेमका कोण होता? त्याने हे कसे आणि कशासाठी केले? याचा मागोवा घेण्यासाठी काळाच्या थोडेसे मागे जाऊया, दुसऱ्या महायुद्धात !!

साल/ वर्ष :- १९३९

घटना :- नाझी जर्मनीचे पोलंडवर आक्रमण आणि पोलंडवर पूर्ण कब्जा

ऑस्कर शिंडलर हा त्यावेळी जर्मनीतील एक प्रथितयश उद्योगपती आणि नाझी पक्षाचा सदस्य होता. तो स्वतः जरी जर्मन असला तरी हिटलरच्या ज्यू विरोधी कारवाया त्याला मुळीच पसंत नव्हत्या. त्याची नाझी वर्तुळातील उच्चभ्रू व्यक्तींमध्ये ऊठबस होती आणि त्यांच्याबरोबर जिव्हाळ्याचे संबंध होते. ज्यावेळेस जर्मनीने पोलंड ताब्यात घेतले त्यावेळी ऑस्कर शिंडलर हा उद्योगधंद्यासाठी आणि नफा कमावण्यासाठी पोलंडमधील क्रॅकोव्ह नावाच्या शहरात आला. तेथे त्याने ॲल्युमिनियमच्या धातूपासून बनणाऱ्या वस्तूंची निर्मिती करण्यासाठी फॅक्टरी सुरू केली. यासाठी लागणारे भांडवल तर त्याच्याजवळ होतेच, पण कुशल कामगारांचा सुद्धा प्रश्न होता. त्यासाठी त्याला पराभूत पोलंडमधील ज्यू लोक हे स्वस्तात कामगार म्हणून मिळू लागले. वास्तविक पाहता ज्यू लोक हे पहिल्यापासून व्यापार-उद्योगात कुशल, मेहनती आणि प्रामाणिक होते. ही गोष्ट शिंडलरच्या चांगलेच पथ्यावर पडली. त्याच्या कारखान्याचे नाव "जर्मन इनेमलवेअर फॅक्टरी" होते आणि तोही चांगले जाणून होता की जर या उद्योगात त्याला यशस्वी व्हायचे असेल तर त्याला मोठ्या पदावरच्या नाझी जर्मन अधिकाऱ्यांना खूष करावे लागणार होते. मग  शिंडलरने नाझी अधिकाऱ्यांना लाच देणे चालू केले यामध्ये त्यांना तो पैसे, उंची मद्ये, महागड्या भेटवस्तू, घड्याळे इ. त्यांना द्यायचा व त्या बदल्यात हे अधिकारी त्याला फॅक्टरी चालविण्याची आणि नवीन ज्यू कामगारांना भरती करण्याची मुभा द्यायचे. 

हे सगळे चालू असताना दुसरीकडे ज्यू लोकांच्या अत्याचारासाठी नाझींनी अनेक छळछावण्या (Concentration Camps) पोलंडमध्ये उभारल्या. येथे कोणाच्याही जीवाची शाश्वती नव्हती. नाझी अधिकाऱ्यांच्या वेडसर लहरीपायी  अनेक निष्पाप लहान मुले, स्त्रिया, वृद्ध यांना जीव गमवावा लागला. त्यातल्या त्यात जे ज्यू लोक अंगापिंडाने धडधाकट होते, त्यांना नाझी सैनिक कष्टाच्या कामांसाठी मजुरासारखे राबवत असत. दिवस उजाडल्यापासून प्रत्येक ज्यू आपला जीव मुठीत धरून असायचा. दिवस सरला की तो दिवस म्हणजे आयुष्यात मिळालेला एक बोनसच असायचा. सभोवताली घडत असलेल्या घटनांमुळे शिंडलरच्या मनात माणुसकी जागी झाली आणि त्याने ठरवले कि शक्य होईल तेवढ्या ज्यू लोकांना आपण वाचवायचे, बस. तोपर्यंत त्याच्या फॅक्टरीमध्ये बरेचसे लोक काम करत होते. साधारणपणे 1942 साली, जेव्हा ज्यूंची  मोठ्या प्रमाणात धरपकड केली जात होती, त्या वेळेस शिंडलरच्या फॅक्टरीतील ज्यू कामगारांना सुद्धा पकडले. हे जेव्हा शिंडलरला समजले; तेव्हा त्या लोकांना वाचवण्यासाठी शिंडलर ने भ्रष्ट नाझी अधिकाऱ्यांना लाच देऊन, त्याच्या उच्चभ्रू नाझी वर्तुळातील मित्रांच्या ओळखी सांगून, युक्तिवाद करून त्याने त्याच्या कामगारांना सोडवले. या घटनेच्या एक-दीड वर्षानंतर परत ज्यू लोकांची धरपकड करून त्यांची छळ छावण्यात रवानगी करण्यात आली. पण या वेळेस सुद्धा शिंडलरने शिताफीने आपली फॅक्टरी दुसऱ्या ठिकाणी हलवली व आपली फॅक्टरी युद्धासाठी लागणाऱ्या गोष्टी बनवेल असे मुद्दामच नाझी अधिकाऱ्यांना सांगितले. यावेळी त्याने १२०० कामगारांची एक यादी तयार केली व नाझी अधिकाऱ्यांना हे १२०० लोकं आपापल्या कामात कुशल आहेत व ते युद्धाचे सामान/वस्तू करायला मदत करतील असे नानाविध प्रकारचे युक्तिवाद करून त्यांना छळछावण्यात न जाऊ द्यावे असे कबूल करवून घेतले. त्यानंतर त्याने या सर्व ज्यू लोकांना आपल्या फॅक्टरीमध्ये आश्रय दिला. फॅक्टरी मध्ये त्याने ज्या ज्या वस्तू बनविल्या त्या मुद्दाम चुकीच्या (सदोष) बनविल्या. नाझी अधिकाऱ्यांकडून याबाबत विचारणा झाली असता त्याने नानाविध कारणे देऊन (जसे की मशीन किंवा यंत्रामध्ये बिघाड आहे, कच्च्या मालाची प्रत चांगली नाही) वेळ मारून नेली.

यथावकाश युद्ध संपले. जर्मनीने शरणागती पत्करली. दोस्त राष्ट्रांच्या फौजा जर्मनीने काबीज केलेल्या प्रदेशात येऊ लागल्या. रशियन सैनिकांच्या फौजा हळूहळू ऑस्कर शिंडलरच्या कारखान्या जवळ येऊ लागल्या त्यावेळेस ऑस्कर शिंडलरने साश्रुपूर्ण डोळ्यांनी त्या १२०० कामगारांचा निरोप घेतला आणि म्हणाला, "आजपासून तुम्ही स्वतंत्र आहात. जे घडले ते सर्वांसाठी खूप वाईट होते. याचा सूड घेण्याचा प्रयत्न करू नका."

शिंडलरने तयार केलेल्या १२०० ज्यू लोकांच्या यादीला Schindler's List असे म्हटले जाते. यावर हॉलिवूड मध्ये एक सर्वोत्कृष्ट सिनेमा सुद्धा आहे. जो विख्यात दिग्दर्शक स्टीव्हन स्पीलबर्ग यांनी बनवला होता. युद्धाची भीषणता, भयानकता काय असते त्याचे मानवी मनावर काय परिणाम होतात आणि त्यातूनही ऑस्कर शिंडलर सारखी व्यक्ती निष्पाप, हतबल, दुर्बल पराजित झालेल्या लोकांना कसे वाचवतो, हे पहायचे असेल तर प्रत्येकाने आपल्या आयुष्यात एकदातरी हा सिनेमा जरूर बघावा. तब्बल तीन-साडेतीन (जवळपास १९० मिनिटे)  तासाचा हा सिनेमा आहे. पण सर्वच गोष्टी अफलातून आणि अतिशय परिणामकारकरित्या सादर केलेल्या आहेत. या सिनेमाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे हा संपूर्ण सिनेमा कृष्ण-धवल (Black and White) आहे. १९९३ हा सिनेमा प्रदर्शित झाला आणि त्यावर्षीच्या बहुतेक सर्व ऑस्करच्या बाहुल्या यानेच पटकावल्या. तब्बल बारा नामांकने आणि सात पुरस्कार. 

                                                 (Image Courtesy: Google)  

जाता जाता एवढेच सांगेन जगातील प्रत्येक प्रमुख धर्मामध्ये हेच म्हटले आहे की, “जर कोणी एखाद्या निष्पाप माणसाची हत्या करेल, तर त्याचे हे कृत्य म्हणजे त्याने समस्त मानवजातीची हत्या करण्यासारखे असेल, आणि जर कोणी एखाद्या निष्पाप माणसाचा जीव वाचवेल, तर त्याने समस्त मानवजातीला वाचविण्यासारखे असेल”. यावरून आपण कल्पना करू शकतो कि ऑस्कर शिंडलरने केलेले कार्य मानवतेच्या दृष्टीने किती उदात्त आणि उत्तुंग होते.

इम्रान तांबोळी
वारणानगर (कोल्हापूर)

मी असा ... कसा

 

Self Surgery, Made History

                  

Apparently everyone likes to listen to inspirational and motivational stories. Be it a mythological or historical. Every story gives a take-home message. These stories pump up our blood, excite our heartbeats, and give a dash of an adrenaline rush. Here, I am glorifying an unsung forgotten Hero that I truly admire. His unprecedented act made history in the medical field and it is a typical case of self surgery. The hero was a young 27 year old Russian surgeon, Leonid Rogozov and incident took place post World War II.

Dr. Leonid Rogozov(Credit : Google Images)

 Imagine you are a qualified doctor (surgeon) trapped in remote corner of the world. Suddenly you fall severely sick, face a medical emergency but medical assistance and infrastructure is around 3 to 4 days away. Surgical intervention is the only option you have. You are almost on deathbed; you are hapless and helpless with no ray of hope. And that, it is impossible to survive; you have only two options, either to see yourself dying on deathbed with unfathomable and unbearable pain or being a medical surgeon you go for a self-surgery. But, in both the situations, you have to tolerate tremendous pain. What would you have done? Which one would you have preferred? It needed a Lion's heart for the latter one. One doctor did it. Indeed, you read it correct.

It was a bright sunny day of 1960-61 on Antarctica. Soviet Union (now Russia) had initiated an Antarctic expedition and sent twelve scientists accompanied by an only doctor Leonid Rogozov. One morning he experienced symptoms like weakness, nausea, fever and significant pain in right lower abdomen. He took necessary meds but seemed no improvement. His condition started deteriorating by the evening. Emergency medic was 1600 kilometre away. (Travel time from Russia to Antarctica base was 36 days by sea. Flying was not feasible due to extreme weather of snow and blizzards) His situation was absolutely a bizarre. He recognized his symptoms and diagnosed himself as acute appendicitis. He further decided the line of treatment. It was to perform an appendectomy surgery on him. Self surgery was not an easy choice. He sensed with his intuition that, had it bursted, it could have definitely been fatal. Dr.Rogozov kept his head cool & chalked out a micro-plan of surgery execution. He also assigned roles to his colleagues. Three of his colleagues served as his assistants during this self-surgery. One of them held the mirror and adjusted lamp. Dr.Rogozov used mirror reflection to see what he was doing. The second one managed surgical equipment and the third stayed idle as a reserved staff in case either of two fainted or nauseated.

D-Day

He trained his fellow colleagues on how to inject adrenaline, how to perform artificial ventilation if he starts to lose his consciousness. Local anaesthesia was preferred over a whole body. He used a mirror to help him in a surgery but its inverted view was too much annoying and made him feel like dizzy. So he decided to operate by touch senses without using gloves. Right from the deep incision in abdomen to the final stitches, he accomplished the first self-surgery nearly after two hours. Post-surgery protocols were meticulously administered by him and monitored by his colleagues.

(Image Source: Google)

                                                    

                                                    (Image Source: Google)

Return to home

He became the national Hero. His incredible survival story was word-of-mouth for everyone. He was awarded Soviet Union's highest honour "Order of the Red Banner of Labour.” There are several things to learn from this act of courage and valour inside the operation theatre.

• There is a solution to every adverse situation.

• Keep your head cool, stay calm and composed and do not react, respond instead

• With the iron and steel like determination and courage you can accomplish any herculean task.

• Chalk out and jot down the plan before execution

• Delegate the duties as man management is important.

He had thousand reasons to give up. But he did not. Remember, for any problem, do not change the face but face the change and victory will only be yours.

अंतिम वर्षाचा प्रकल्प/प्रोजेक्ट कसा निवडावा ? (भाग २)

मागील भाग १ मध्ये आपण प्रकल्प कसा निवडावा याबाबतची थोडी माहिती घेतली. या भागात आपण या विषयाशी संलग्न असणाऱ्या काही संकल्पना विस्ताराने पाहू.

सर्वात महत्वाचे म्हणजे, गाईड बरोबर (मार्गदर्शका बरोबर) चर्चा करूनच प्रकल्प विषय निवडावा आणि त्या संबंधित संशोधनपर निबंध किंवा लेख मिळवावेत आणि ते वाचावेत.

गरज असल्यास शोध यंत्र सेवेत (सर्च इंजिन) बदल करणे. गुगल हे निश्चितपणे अव्वल दर्जाचे शोधयंत्र आहे यात काही शंकाच नाही तरीपण गुगल व्यतिरिक्त काही चांगल्या शोध सेवा पुरवणारे वेबसाइट्स आहेत त्यांचा सुद्धा तुम्ही वापर करू शकता.

(१) प्रथम प्रकल्पाचे कार्यक्षेत्र (डोमेन) निवडा :-

संगणक विज्ञान शाखेत अनेक प्रकारचे विभाग /कार्यक्षेत्रे (डोमेन) आहेत. प्रकल्प करताना विद्यार्थ्यांमध्ये याबाबतीत खूप मोठा गोंधळ असतो त्याबद्दल मी थोडेसे लिहणार आहे. सर्वात महत्वाची सुरुवात म्हणजे तुमचे आवडणारे कार्यक्षेत्र(डोमेन) निवडणे. हे करताना तुम्ही तुमच्या प्रकल्प मार्गदर्शकाबरोबर आणि प्रकल्प सहकाऱ्यांबरोबर सविस्तर आणि सखोल चर्चा करून निवडावा. सॉफ्‍टवेअर डोमेनचे साधारणपणे मुख्य ७ प्रकार आहेत: -

    • सिस्टम सॉफ्टवेअर (System Software)

    • अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर (Application Software)

    • अभियांत्रिकी / वैज्ञानिक सॉफ्टवेअर (Engineering/Scientific Software)

    • एम्बेड केलेले सॉफ्टवेअर (Embedded Software)

    • उत्पादन-लाइन सॉफ्टवेअर (Product-line Software)

    • वेब अ‍ॅप्स (वेब अनुप्रयोग) (WebApps-Web Application)

    • एआय सॉफ्टवेअर (AI Software)

काही डोमेन/ कार्यक्षेत्रे मी उदाहरणासाठी खाली देत आहे.

• संगणक आंतरजाल (Computer Networks) ,
• कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence) ,
• विदा विज्ञान (Data Science) ,
• वस्तूंचे महा आंतर जाल (Internet of Things) ,
• संगणक कार्यप्रणाली (Operating Systems) ,
• यंत्र शिक्षण (Machine Learning) ,
• विदा विश्लेषण (Data Analytics) ,
• ज्ञानतंतू जाल (Neural Networks) ,
• प्रतिमा प्रक्रिया (Image Processing) ,
• माहिती सुरक्षा (Information Security) ,
• संगणक आलेखिकी (Computer Graphics) ,
• संगणक दृष्टी आणि नमुना ओळख (Computer Vision and Pattern Recognition) ,

आणि याखेरीज डोमेन ची अजून बरीच नावे देता येतील. तर, डोमेन म्हणजे नक्की काय ?

Domain -  In the realm of software engineering, commonly refers to the subject area on which application is intended to apply. It is sphere of knowledge and activity around which the application logic and revolves.   -- Andrew Powell Morse. 

(Reference:https://en.wikipedia.org/wiki/Domain_(software_engineering))

म्हणजेच ज्ञान, त्याचा प्रभाव व त्यासंबंधित क्रियांचे एक क्षेत्र याचा वापर करून वापरकर्त्याने ज्या विषयावर प्रकल्प लागू केला आहे तो म्हणजे डोमेन.

(२)  कार्यक्षेत्र (डोमेन) निवडल्यावर दैनंदिन व्यवहारात त्यामध्ये कोणत्या समस्या सामान्य मनुष्याला/ वापरकर्त्याला भेडसावतात, तुम्ही त्या समस्येचे समाधान (उत्तर) तुमच्या प्रकल्पाद्वारे शोधताना त्याची रूपरेषा तुम्ही तयार करू शकता आणि यासाठी मार्गदर्शकाबरोबर विस्तृत चर्चा व्हायला हवी. संवादातूनच अनुत्तरीत प्रश्नांची उकल होते आणि त्यावर तोडगा निघतो. तुम्ही निवडलेले एखादे कार्यक्षेत्र किंवा डोमेन हे तुमच्या आवडीचे असल्यास उत्तम, त्यामुळे मानसिक दृष्ट्या तुम्हाला प्रकल्पावर काम करण्यासाठी ऊर्जा आणि उत्साह आपोआपच मिळते.

(३) समस्या विधान म्हणजेच प्रॉब्लेम स्टेटमेंट लिहिणे :-

यामध्ये तुमच्या प्रकल्पाचा सारांश दोन ते तीन वाक्यात संक्षिप्त लिहावयाचे असते.(यासाठी माझे पॉवरपॉईंट सादरीकरण याचा संदर्भ घ्यावा.) हे लिहिणे म्हणजे खरोखरच एक कसब आहे. यासाठी खाली दिलेल्या या मूलभूत प्रश्नांचे आकलन आपणास होणे गरजेचे आहे.

• समस्या  (problem) नेमकी कोठे आणि केव्हा उद्भवते?
• समस्येवर कोणाचा प्रभाव पडतो?
• समस्या सोडविण्यासाठी कोणते प्रयत्न केले गेले आहेत? आणि 
• तुम्ही कशा प्रकारे समस्या सोडवणार आहात ? 

या मूलभूत प्रश्नांचे एकदा आकलन झाले कि तुम्ही खूप चांगल्या प्रकारे प्रॉब्लेम स्टेटमेंट लिहू शकता.

(४) व्यवहार्यता / सुकरता अभ्यास (Feasibility Study) :-

याचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे प्रकल्प यंत्रणा कार्यान्वित होऊ शकते की नाही हे निर्धारित करणे. यासाठी प्रकल्प वापरकर्त्यांच्या गरजांचा तपशील (Requirement Gathering) घेऊन व त्याचा सखोल अभ्यास करून आपण प्रकल्प हाती घ्यावा की नाही या निर्णयावर येऊ शकतो. (अर्थातच हे माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील कंपनीशी निगडित आहे. यामध्ये सर्वसाधारणपणे तीन गोष्टींचा अभ्यास केला जातो आर्थिक व्यवहार्यता (Economical Feasibility), तांत्रिक व्यवहार्यता (Technical Feasibility), कार्यरत व्यवहार्यता (Operational Feasibility)) आणि जर निर्णय घेतला असेल तर त्यावर काय निर्बंध असतील याशिवाय प्रकल्प सुरू करण्याचा निर्णय घेण्यापूर्वी प्रकल्पातील सर्व जोखीम (Risks) आणि त्यांचे संभाव्य परिणाम यांचे मूल्यांकन केले जाते. 

(५) प्रकल्प नियोजन प्रोजेक्ट प्लॅनिंग :-

यामध्ये खालील गोष्टींचा सखोल विचार केला जातो 

प्रकल्पाची उद्दिष्टे / ध्येय (Objective) , खर्चाचे अंदाजपत्रक (Budget) आणि जोखीम व्यवस्थापन (Risk Management)

(६) प्रकल्प अंमलबजावणी (Project Execution) :-

 एखादा प्रकल्प निवडल्यास सर्वप्रथम खालील गोष्टींचा विचार करण्यास सुरुवात करा. त्याला लागणारे योग्य Input, अपेक्षित Output.  कोणताही प्रकल्प (शैक्षणिक/ इंडस्ट्री मधील) त्यावर एकदम काम सुरू करणे योग्य नसते. ते थोडे सुसह्य होण्यासाठी आणि सोपे होण्यासाठी प्रकल्पाचे छोट्या-छोट्या भागात विभाजन करावे लागते ज्याला आपण मॉड्यूल (Module) म्हणतो. या प्रकल्पासाठी लागणारे आवश्यक आणि नेमके हार्डवेअर व सॉफ्टवेअर यंत्रणेची नोंद ठेवा. यासाठी एक गोष्ट लक्षात ठेवा ती म्हणजे प्रकल्प वापरकर्त्यांना कमीत कमी खर्चात तुमची प्रकल्प यंत्रणा सहजपणे कशी वापरता येईल यांच्याकडे लक्ष ठेवा. याशिवाय प्रकल्प   विकसित आणि व्यवस्थापनाच्या विषयी आखणी बऱ्याच तांत्रिक गोष्टी आहेत त्यासाठी तुम्हाला खाली दिलेल्या संदर्भ पुस्तकांचे सखोल वाचन करावे लागेल.

• Software Engineering A Practitioner's Approach, Roger Pressman, McGraw Hill International Edition
• Pankaj Jalote’s Software Engineering A Precise Approach,Wiley
• Software Engineering, Ian Sommerville, Pearson
• Fundamentals of Software Engineering, Rajib Mall, PHI

शेवटी एवढेच सांगेन, 

The project is a major part of your studies. All of you are ready to deliver a software product for that you need to apply concepts in software engineering. Remember that, explaining a project is nothing but storytelling.

अंतिम वर्षाचा प्रोजेक्ट कसा निवडावा ? (भाग १)

अंतिम वर्षाचा प्रकल्प/प्रोजेक्ट कसा निवडावा ? (भाग १)

प्रिय विद्यार्थी मित्रांनो, 

एक प्राध्यापक म्हणून मला नेहमीच या विषयावर थोडे बोलायचे होते, ते मी यथावकाश बोलेनच पण आज या विषयावर थोडे लिहावेसे वाटले म्हणून मुद्दामच लिहीत आहे. 

अंतिम वर्षाचा प्रोजेक्ट म्हणजे सर्व विद्यार्थ्यांसाठी एक मोठा यक्षप्रश्नच !! हे अंतिम वर्ष म्हणजे अभियांत्रिकीच्या व्यवसायिक अभ्यासक्रमाचा शेवटचा टप्पा. बापकमाईवर जगत असलेली कॉलेज लाईफ संपवून आपकमाईच्या विश्वात प्रवेश करण्याची पूर्वतयारी. अंतिम वर्ष म्हणजे विविध इव्हेंट्सनी भरलेले एक वेगळेच विश्व. विविध क्रीडा स्पर्धा,सांस्कृतिक कार्यक्रम, टेक्निकल इव्हेंट्स, प्लेसमेंट्स आणि प्रोजेक्ट !!

जसजसे प्रोजेक्ट बद्दलच्या डिपार्टमेंटकडून (प्रोजेक्ट कोऑर्डिनेटरकडून) नोटिसेस यायला लागतात तसे तुमच्या मनात सुरु होतो तो शेवटपर्यंत न संपणारा गोंधळ,कोलाहल, थोडी धाकधूक आणि असंख्य अनुत्तरित प्रश्न. त्यामुळे मी आज थोडेसे प्रोजेक्ट संबधी लिहिणार आहे. 

तर प्रोजेक्टबद्दल थोडेसे:-

(१) एक कम्प्युटर सायन्सचा विद्यार्थी म्हणून तुम्हाला कमीत कमी एखाद्या (तुमच्या आवडीच्या) प्रोग्रामिंग लैंग्वेजचे आणि डाटाबेस प्रणालीचे मूलभूत आणि बऱ्यापैकी ज्ञान असणे आवश्यक आहे. 

(२) हल्ली बरेच विद्यार्थी गूगल वरती cse project topics, computer engineering final year project किंवा project ideas अशा चुकीच्या पद्धतीने सर्च करतात हे निश्चितपणे चांगले नाहीच. त्याऐवजी तुम्ही थोडे एखाद्या कल्पनेवर (आयडियावर) काही संशोधनपर लेख, शोधनिबंध (रिसर्च पेपर्स) चा संदर्भ घेऊ शकता. यासाठी तुम्ही "गुगल स्कॉलर" या वेबसाईटला भेट देऊ शकता. https://scholar.google.com/. यावर तुम्हाला पाहिजे त्या कल्पनेवर/डोमेनवर भरपूर रिसर्च पेपर्स उपलब्ध आहेत. एकदा तुम्हाला हवा तो रिसर्च पेपर/शोधनिबंध मिळाला कि, त्यापुढची पायरी म्हणजे तो रिसर्च पेपर/शोधनिबंध संपूर्ण वाचणे,समजून घेणे. काही शंका असल्यास तुम्ही तुमच्या गाईड ची मदत घेऊ शकता. त्या शोधनिबंधामध्ये लेखकांनी कोणत्या प्रॉब्लेम कोणत्या पद्धतीने सोडविला आहे हे पूर्णपणे वाचून समजून घ्या. आणी तुम्ही काय करणार आहात याची नोंद ठेवा.

(३) एक गोष्ट लक्षात ठेवा कि तुमचा प्रकल्प/प्रोजेक्ट म्हणजे एका समस्यचे /प्रोब्लेमचे समाधान/उत्तर /सोलुशन होय. 

(४) जरा मेंदूला ताण द्या, विचार करा तसेच आपल्या गाईड आणि गट सदस्यांबरोबर बरोबर विचारमंथन करा. आपल्या दैनंदिन जीवनात अश्या बऱ्याचशा समस्या/प्रॉब्लेम्स आहेत आणि त्याला हवे तसे समाधान मिळत नाही. सकाळी उठल्यापासून ते रात्री झोपेपर्यंत मनुष्याला (व्यावसायिक, शिक्षक, विद्यार्थी, शेतकरी, डॉक्टर, दुकानदार/व्यापारी, शासकीय कर्मचारी, कंपनीचा मालक, पोलीस, वैज्ञानिक असो इ. यांना), बऱ्याच अडचणींचा सामना करावा लागतो. आणि तुम्ही त्या अडचणींचे/प्रॉब्लेम चे निराकरण तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून केले पाहिजे. माझ्यामते, प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून मानवी जीवन सुसह्य बनवणे हेच तुमच्या प्रोजेक्टचे एकमेव ध्येय असावे आणि म्हणूनच तर आजपर्यंत शास्त्रज्ञानीं बरेच मोठे शोध लावले ते फक्त मानवी हितासाठी आणि मानवी कल्याणासाठी.

(५) "सर, आम्ही खूप सर्च केले. तुम्हीच कोणतातरी एक प्रकल्प (प्रोजेक्ट टॉपिक) सुचवा. --इति एक विद्यार्थी " हा मला नेहमी विचारण्यात येणार प्रश्न आणी तो काही मला नवीन नाही. याला एकमेव कारण म्हणजे अलीकडे विद्यार्थ्यांचे वाचनच(अवांतर आणि अभ्यासक्रमातील सुद्धा) कमी असल्यामुळे त्यांची विचारशक्ती खुंटते आणि शेवटी शरणागती पत्करतात. आपल्या कॉलेज च्या लायब्ररी मध्ये अनेक प्रकारची मासिके, नियतकालिके, वृत्तपत्रातील मान्यवरांची सदरे आहेत. त्यांचा चांगला संदर्भ घेऊन एका उत्तम प्रकारच्या प्रकल्पाची निर्मिती होऊ शकते. 

(६) आणखी एक महत्वाचा मुद्दा मला इथे नमूद करावा वाटतो ते म्हणजे पेन-पेन्सिल-कागद चा न केलेला वापर. एखादी कल्पना/आयडिया असेल तर त्याचे रेखाटन किंवा प्राथमिक स्वरूपाची माहिती एका डायरीत लिहिणे हे व वेळोवेळी त्यात गाईड बरोबरचे संभाषणातील मुद्दे लिहिणे व त्याचे पुन्हा अवलोकन करणे हे सुद्धा तितकेच महत्त्वाचे आहे. कारण जगातील उत्तोमोत्तम गोष्टींची निर्मिती हि प्रथम व्यक्तीच्या मनात,नंतर कागदावर आणि त्यानंतर प्रत्यक्ष वास्तविकतेत झाली आहे. 

                                                                                                                                                          (क्रमश:)

तिसरे महायुद्ध की थानोस ची चुटकी ?

तिसरे महायुद्ध की थानोस ची चुटकी ?

मी शाळेत असताना इतिहासाचे शिक्षक आम्हाला खूप आवडायचे,कारण ते खूप चांगले शिकवायचे. पहिले महायुद्ध, दुसऱ्या महायुद्धाचा इतिहास शिकवताना आम्हा विद्यार्थ्यांना त्या जगात घेऊन जायचे. त्यामुळे हे युद्ध आपल्यासमोरच होतय की काय, असेच आम्हाला वाटायचे. त्यांचे एक वाक्य मला अजूनही चांगले आठवते ते म्हणजे, "दुसऱ्या महायुद्धाची कारणे ही पहिल्या महायुद्धाच्या तहात होती."  स्वार्थी राज्यकर्त्यांच्या सत्तालोलुप, अतिमहत्त्वाकांक्षी, हुकूमशाही आणि आत्मकेंद्रीत प्रवृत्तीमुळे दुसरे महायुद्ध झाले होते.मग आम्ही मुले बाल उत्सुकतेपोटी सरांना विचारायचो की, "सर, समजा तिसरे महायुद्ध झालेच तर मग..?" त्यावेळी सर सुद्धा गमतीने म्हणायचे की ज्याप्रमाणे जगाने पहिल्या व दुसऱ्या महायुद्धाचा वणवा पाहिला, त्याप्रमाणे तिसरे महायुद्ध हे सुद्धा स्वार्थी राज्यकर्त्यांच्या जीवघेण्या सत्तास्पर्धेमुळे आणि अतिमहत्त्वाकांक्षेमुळे होईल व यामुळे सगळे जग प्रत्यक्षपणे अथवा अप्रत्यक्षपणे भरडले जाईल.आज अर्थातच सर्व जग हे कोरोना सदृश तिसरे महायुद्ध हे याची देहा याची डोळा पहात आहे. ज्या सूक्ष्म जीवापासून मानवाची उत्पत्ती झाली, त्याच प्रकारचा सूक्ष्मजीव आज संपूर्ण मानव जातीला व मानवाच्या अस्तित्वाला आव्हान देताना दिसत आहे, आणि कदाचित त्याच प्रकारच्या सूक्ष्मजीवांमुळे मानव प्रजातीचा अंत होणार की काय?.

 या उद्रेकामुळे आधुनिक वैद्यकशास्त्राच्या मर्यादा उघड झाल्या आहेत. अजूनही माणूस यावर रामबाण उपाय शोधतोय.  कालांतराने यथावकाश हा उद्रेक सरल्यानंतर अनेक कॉन्स्पिरसी थेअरीज जन्माला येतील, काही जण म्हणतील आंतरराष्ट्रीय कटकारस्थानाचा भाग आहे... नुसतेच आखाडे, अंदाज आणि शक्यता वगैरे वगैरे...पहिल्या व दुसऱ्या महायुद्धातील प्रचंड विध्वंस अनुभवलेले हे जग बंदुकीची एकही गोळी न झाडता तिसऱ्या महायुद्धाचा मूक साक्षीदार झालेले आहे. हे युद्धाची रचना भयंकर विचित्र आहे, कारण येथे प्रतिहल्याला वावच नाही. हे युद्ध कोणते राष्ट्र जिंकेल हे येणारा काळच सांगू शकतो. (जीवघेणा विषाणू निर्माण  करणारा देश(?) की त्या विषाणू संसर्गाच्या उद्रेकाला थोपवणारा देश..).

थानोस ची चुटकी ?

                                        (Image Source : Google Images)

ज्याप्रमाणे हॉलीवुड मधील मार्वल स्टुडिओज या चित्रपट निर्माण करणाऱ्या प्रसिद्ध  कंपनीने जगाला अनेक लोकप्रिय असे सुपरहिरो दिले आहेत. त्यांच्या चित्रपटामध्ये जेंव्हा जेंव्हा जगावर संकट येते तेंव्हा तेंव्हा या सुपरहिरोंनी जगाला विनाशापासून वाचवले आहे. भले तो आयर्न मॅन असूदे, स्पायडरमॅन असूदे, थोर, हल्क....! त्याचप्रमाणे मार्वल ने त्यांच्या अवेंजर्स या लोकप्रिय चित्रपट शृंखलेतील इन्फिनिटी वॉर आणि एंडगेम या हॉलिवूडपटांमधे एक क्रूर निर्दयी सुपरव्हिलन सुद्धा दिला आहे तो म्हणजे थानोस. ज्याचे ध्येय म्हणजे त्याला मिळालेल्या अनंतमणी (इन्फिनिटी स्टोन्स) पासून विश्वातील सजीव सृष्टीचा नायनाट करून विश्वामध्ये एक समतोल, बॅलन्स, इक्विलिब्रियम साधणे. यासाठी थानोस साम, दाम, दंड, भेद या सर्व मार्गांचा वापर करून ते अनंतमणी मिळवतोच व ते धारण करतो आणि त्याक्षणी त्याला फक्त एक चुटकी वाजवणे आवश्यक असते.. तो चुटकी वाजवतो का नाही हे तुम्ही प्रत्यक्ष चित्रपट बघितल्यानंतरच तुम्हाला कळेल... आज थानोस रुपी कोरोना नावाचा सुपरव्हिलन मानवाला आव्हान देत आहे. अनेक निष्पाप माणसांच्या झुंडीच्या झुंडी तो गिळंकृत करतो आहे. संपूर्ण जग आज स्तब्ध आणि निशब्द झालेले आहे. या राक्षसाच्या विनाशासाठी आपणाला कोणताच सुपरहिरो वाचवायला येणार नाही कारण जे काही करायचे आहे ते आपल्याला आणि फक्त आपल्यालाच करायचे आहे. पण मैदानावर येऊन नव्हे तर फक्त शांतपणे आप-आपल्या घरात बसून व शासनाच्या निर्णयाचे व नियमांचे पालन करून.

त्याचप्रमाणे जे लोक कोरोनाशी लढा देत आहेत, रोज मृत्यू समोर दिसत असूनही सिंहाच्या काळजाने त्याला सामोरे जाणारे देवदूत म्हणजेच डॉक्टर्स, नर्सेस, तसेच आरोग्य कर्मचारी, समांतर वैद्यकीय सेवेत असणारे कर्मचारी, अत्यावश्यक सेवा पुरवणाऱ्या व्यक्ती, संस्था, संघटना आणि पोलीस कर्मचारी या सर्वांसाठी आपण निश्चितपणे आपल्या प्रार्थनेतून कृतज्ञता ही व्यक्तच केली पाहिजे.

यथावकाश हे जगण्यासाठीचे, आपल्या अस्तित्वासाठीचे चालू असलेले वैश्विक युद्ध समाप्त होईल व थानोसरुपी कोरोनाला चुटकी वाजवायची वेळ न देता आपण त्याचा नक्कीच नायनाट करू व आपणच आपल्याला वाचवू.. आणि यासाठी कोणत्याही सुपरहिरो ची गरज नाही ,कारण आपल्या सर्वांमध्ये कुठेतरी एक सुपरहिरो दडलेला असतो असे मला वाटते.

इम्रान तांबोळी

वारणानगर, कोल्हापूर

"गॉडफादर" चे गारूड

"गॉडफादर" चे गारूड

  

Image Source : Google Images (www.google.com)

काही कलाकृती ह्या अजरामर होण्यासाठीच बनलेल्या असतात, तर काही क्षणार्धात काळाच्या पडद्याआड विरून जातात...काही वर्षानुवर्षे रसिकांच्या,वाचकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवतात, तर काहींची पुरेशी दखल सुद्धा घेतली जात नाही...काही मैलाचा दगड ठरतात,तर काही पुरेसे मैल सुद्धा जात नाही..आणि काही सर्वमान्य,जगमान्य होतात,तर काही काळाच्या तिमिरात लुप्त होऊन जातात ते कायमचेच...परत कधी ही न येण्यासाठी,परत कोणतीही दखल न घेण्यासाठी..

मारियो पुझो...एक सिध्दहस्त लेखक...जन्माने इटालियन..."गॉडफादर" चे फादर...अमेरिकेमध्ये उदरनिर्वाहासाठी आलेली इटालियन माणसे आपला व आपल्या कुटुंबाचा चरितार्थ चालवण्यासाठी नकळतपणे माफिया अंडरवर्ल्डच्या गुन्हेगारी क्षेत्राकडे ओढले जातात. त्यामध्ये त्यांना येणारी धंद्यातील आव्हाने,आपले वर्चस्व टिकवण्यासाठी चे घडलेले टोळीयुद्ध, टोळीप्रमुखांबरोबर केलेल्या वाटाघाटी, तह, इतर टोळ्यात हेरगिरी करण्यासाठी खास पेरलेले गुप्तहेर, एकमेकांवर वरचढ होण्यासाठी शत्रूच्या टोळीशी प्रसंगी केलेली हातमिळवणी आणि रहस्य, प्रेम, क्रौर्य, हिंसा, विश्वासघात,मैत्री, निष्ठा या सर्वांचा उत्तम मिलाफ असणाऱ्या गॉडफादर या कादंबरीने अक्षरशः जगाला वेडेपिसे केले होते. ही कथा अमेरिकेतील पाच शक्तिशाली माफिया टोळी प्रमुखांवर आधारलेली आहे.ही कथा गॉडफादर डॉन व्हीटो हा कॉर्लीऑन टोळीचा प्रमुख व त्याचा धाकटा मुलगा माइकल या दोन मुख्य पात्रांभोवती फिरते. 

क्षणोक्षणी उत्कंठा वाढवणार्या, मानवी आयुष्याचे विविध पैलू उलगडणाऱ्या या अजरामर कलाकृतीवर 1972 साल हॉलिवूडपट निघाला. मार्लन ब्रांडो ने गॉडफादर डॉन यांच्या सर्वश्रेष्ठ भूमिकेला अप्रतिम व यथायोग्य न्याय दिला, अल पॅसिनो... मायकल व्हीटो कॉर्लीऑन गॉडफादरचा सर्वात धाकटा मुलगा.. संरक्षण दलात नोकरी करणारा...या टोळीयुद्धात वडिलांना मृत्यूशय्येवर पाहून कळत- नकळत वडिलांच्या प्रेमाखातर या टोळीयुद्धामध्ये ओढला जातो व नंतर वडिलांचा वारस म्हणून हा गॉडफादर डॉन मायकल कॉर्लीऑन स्वीकारला जातो. बाकी सर्व पात्रे व व्यक्तिरेखा तेवढ्याच ताकदीच्या कलाकारांनी वठवलेल्या आहेत. पण भाव खाऊन जाणारी व लोकांच्या मनावर गारूड करणारी फक्त ही दोन पात्रे..सोबतीला एका गुन्हेगारी रहस्यमय थ्रिलर चित्रपटाच्या धाटणीस साजेसे असे संगीत व पार्श्वसंगीत.. व ती विशिष्ट मृत्युगर्भ  (सहजपणे गुण गुण न्यास सोपी) अशी ट्यून /धून (आमिर खानच्या अकेले हम अकेले तुम चित्रपटातील राजा को रानी से प्यार हुआ या चालिशी बऱ्यापैकी साधर्म्य असलेली). गॉडफादर मधील सर्वाधिक थरार काय असेल तो म्हणजे व्यक्तिरेखांची देहबोली, व त्यांच्यातील क्षणोक्षणी प्रतीत होणारा व माफियाला साजेशा असा cold bloodedness आणि भावविभोर संगीत यांचा उत्तम मिलाफ. मृत्यूची धमकी तर कशी द्यावी..तर थंड डोक्याने, आततायी पणा न करता.. आय विल मेक हिम ॲन ऑफर,ही कान्ट रिफ्यूज..!’ (I will make him an offer, that he can not refuse)
 

अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे, एकाच व्यक्तिरेखेसाठी दोन कसलेल्या अभिनेत्यांना मिळालेली ऑस्कर ची बाहुली..काय हा योगायोग.. पहिला गॉडफादर..व्यक्तिरेखा - डॉन व्हीटो कॉर्लीऑन, साकारणारा कलाकार मार्लन ब्रंडो...दुसरा गॉडफादर गॉडफादर 2...तीच व्यक्तिरेखा साकारणारा कलाकार रॉबर्ट डीनिरो..आणि दोघांना दोन ऑस्करच्या बाहुल्या..गॉडफादर चे गारूड हे इतके जबदस्त आहे की मजसारखी सामान्य व्यक्ती सुद्धा त्यातून सुटली नाही.. गॉडफादर बद्दल जितकं आपण बोलू, तितकी ती अधिक उंची गाठत जाणार..

इम्रान तांबोळी
वारणानगर(कोल्हापूर)