अंतिम वर्षाचा प्रोजेक्ट कसा निवडावा ? (भाग १)

अंतिम वर्षाचा प्रकल्प/प्रोजेक्ट कसा निवडावा ? (भाग १)

प्रिय विद्यार्थी मित्रांनो, 

एक प्राध्यापक म्हणून मला नेहमीच या विषयावर थोडे बोलायचे होते, ते मी यथावकाश बोलेनच पण आज या विषयावर थोडे लिहावेसे वाटले म्हणून मुद्दामच लिहीत आहे. 

अंतिम वर्षाचा प्रोजेक्ट म्हणजे सर्व विद्यार्थ्यांसाठी एक मोठा यक्षप्रश्नच !! हे अंतिम वर्ष म्हणजे अभियांत्रिकीच्या व्यवसायिक अभ्यासक्रमाचा शेवटचा टप्पा. बापकमाईवर जगत असलेली कॉलेज लाईफ संपवून आपकमाईच्या विश्वात प्रवेश करण्याची पूर्वतयारी. अंतिम वर्ष म्हणजे विविध इव्हेंट्सनी भरलेले एक वेगळेच विश्व. विविध क्रीडा स्पर्धा,सांस्कृतिक कार्यक्रम, टेक्निकल इव्हेंट्स, प्लेसमेंट्स आणि प्रोजेक्ट !!

जसजसे प्रोजेक्ट बद्दलच्या डिपार्टमेंटकडून (प्रोजेक्ट कोऑर्डिनेटरकडून) नोटिसेस यायला लागतात तसे तुमच्या मनात सुरु होतो तो शेवटपर्यंत न संपणारा गोंधळ,कोलाहल, थोडी धाकधूक आणि असंख्य अनुत्तरित प्रश्न. त्यामुळे मी आज थोडेसे प्रोजेक्ट संबधी लिहिणार आहे. 

तर प्रोजेक्टबद्दल थोडेसे:-

(१) एक कम्प्युटर सायन्सचा विद्यार्थी म्हणून तुम्हाला कमीत कमी एखाद्या (तुमच्या आवडीच्या) प्रोग्रामिंग लैंग्वेजचे आणि डाटाबेस प्रणालीचे मूलभूत आणि बऱ्यापैकी ज्ञान असणे आवश्यक आहे. 

(२) हल्ली बरेच विद्यार्थी गूगल वरती cse project topics, computer engineering final year project किंवा project ideas अशा चुकीच्या पद्धतीने सर्च करतात हे निश्चितपणे चांगले नाहीच. त्याऐवजी तुम्ही थोडे एखाद्या कल्पनेवर (आयडियावर) काही संशोधनपर लेख, शोधनिबंध (रिसर्च पेपर्स) चा संदर्भ घेऊ शकता. यासाठी तुम्ही "गुगल स्कॉलर" या वेबसाईटला भेट देऊ शकता. https://scholar.google.com/. यावर तुम्हाला पाहिजे त्या कल्पनेवर/डोमेनवर भरपूर रिसर्च पेपर्स उपलब्ध आहेत. एकदा तुम्हाला हवा तो रिसर्च पेपर/शोधनिबंध मिळाला कि, त्यापुढची पायरी म्हणजे तो रिसर्च पेपर/शोधनिबंध संपूर्ण वाचणे,समजून घेणे. काही शंका असल्यास तुम्ही तुमच्या गाईड ची मदत घेऊ शकता. त्या शोधनिबंधामध्ये लेखकांनी कोणत्या प्रॉब्लेम कोणत्या पद्धतीने सोडविला आहे हे पूर्णपणे वाचून समजून घ्या. आणी तुम्ही काय करणार आहात याची नोंद ठेवा.

(३) एक गोष्ट लक्षात ठेवा कि तुमचा प्रकल्प/प्रोजेक्ट म्हणजे एका समस्यचे /प्रोब्लेमचे समाधान/उत्तर /सोलुशन होय. 

(४) जरा मेंदूला ताण द्या, विचार करा तसेच आपल्या गाईड आणि गट सदस्यांबरोबर बरोबर विचारमंथन करा. आपल्या दैनंदिन जीवनात अश्या बऱ्याचशा समस्या/प्रॉब्लेम्स आहेत आणि त्याला हवे तसे समाधान मिळत नाही. सकाळी उठल्यापासून ते रात्री झोपेपर्यंत मनुष्याला (व्यावसायिक, शिक्षक, विद्यार्थी, शेतकरी, डॉक्टर, दुकानदार/व्यापारी, शासकीय कर्मचारी, कंपनीचा मालक, पोलीस, वैज्ञानिक असो इ. यांना), बऱ्याच अडचणींचा सामना करावा लागतो. आणि तुम्ही त्या अडचणींचे/प्रॉब्लेम चे निराकरण तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून केले पाहिजे. माझ्यामते, प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून मानवी जीवन सुसह्य बनवणे हेच तुमच्या प्रोजेक्टचे एकमेव ध्येय असावे आणि म्हणूनच तर आजपर्यंत शास्त्रज्ञानीं बरेच मोठे शोध लावले ते फक्त मानवी हितासाठी आणि मानवी कल्याणासाठी.

(५) "सर, आम्ही खूप सर्च केले. तुम्हीच कोणतातरी एक प्रकल्प (प्रोजेक्ट टॉपिक) सुचवा. --इति एक विद्यार्थी " हा मला नेहमी विचारण्यात येणार प्रश्न आणी तो काही मला नवीन नाही. याला एकमेव कारण म्हणजे अलीकडे विद्यार्थ्यांचे वाचनच(अवांतर आणि अभ्यासक्रमातील सुद्धा) कमी असल्यामुळे त्यांची विचारशक्ती खुंटते आणि शेवटी शरणागती पत्करतात. आपल्या कॉलेज च्या लायब्ररी मध्ये अनेक प्रकारची मासिके, नियतकालिके, वृत्तपत्रातील मान्यवरांची सदरे आहेत. त्यांचा चांगला संदर्भ घेऊन एका उत्तम प्रकारच्या प्रकल्पाची निर्मिती होऊ शकते. 

(६) आणखी एक महत्वाचा मुद्दा मला इथे नमूद करावा वाटतो ते म्हणजे पेन-पेन्सिल-कागद चा न केलेला वापर. एखादी कल्पना/आयडिया असेल तर त्याचे रेखाटन किंवा प्राथमिक स्वरूपाची माहिती एका डायरीत लिहिणे हे व वेळोवेळी त्यात गाईड बरोबरचे संभाषणातील मुद्दे लिहिणे व त्याचे पुन्हा अवलोकन करणे हे सुद्धा तितकेच महत्त्वाचे आहे. कारण जगातील उत्तोमोत्तम गोष्टींची निर्मिती हि प्रथम व्यक्तीच्या मनात,नंतर कागदावर आणि त्यानंतर प्रत्यक्ष वास्तविकतेत झाली आहे. 

                                                                                                                                                          (क्रमश:)